Uşak Ulu Cami

Caminin yapıldığı dönemde bulunan bir çeşmeye aittir. Kitabe özellikle camimin yapıldığı dönem hakkında bilgi vermektedir.

Kitabede yazan metin sayesinde çeşmenin Germiyan illeri beyi Süleyman Şah oğlu olan Yakup Bey’in 1419 yılında çeşmeyi yaptırdığı ve suyu getirdiği yazmaktadır.

Mahmut Akok cami ile ilgili yapmış olduğu araştırmalarda Meskür çeşmenin yapıldığı dönemde caminin kuzey avlusunda yer aldığını ve yapılan son tamirlerden sonra kaldırıldığını belirtiyor. Daha sonrasında kitabe caminin yapıldığı tarihe uyduğundan bugün ki yerine konulmuş.

Germiyanoğulları devrinde yapıldığı düşünülen Uşak Ulu Camisi Beylikler devri ve Osmanlı geçiş döneminin mimarisini yansıtmaktadır. Bu sayede yapıldığı döneme dair izlerden yola çıkılarak tahminler yapılmaktadır.

Yapının özellikle daha geç dönemlerde onarılmış olduğunu ve bu nedenden de XIX. yüzyılında yapılan çalışmalar ile ampir üslubu ile bezenmiş olduğu belirtilmektedir. Onarım döneminde ön bölümüne son cemaat yeri eklemesi yapılmıştır. Cami kesme taştan yapılmış bir yapıdır. İbadet mekanı ve önünde bulunan son cemaat yeri ile bakıldığından bir kütle halinde görünür. Caminin doğu yönünde yapılmış bir mezarlık yer almaktadır. Günümüzde taş döşeli olan avlusu yapılan çalışmalar sonucunda yol seviyesinde birkaç metre daha aşağıda kalmaktadır. Caminin sonradan yapılan minaresi doğu avlusuna bitişik konumdadır. Minare bakıldığından ayrıca kütle görünümüne sahiptir. Camide bulunan son cemaat yeri dışarıdan sekiz köşe kasnaklı olan beş kubbe ile örtülü, pandantifli ve üç kapılıdır. Cephesi geniş sivri kemerlerden oluşmuş olan taş sütunlar ile kaplıdır. Son dönemlerde yapılan çalışmalar ile taş sütunlar camekanlar ile kapatılmış durumdadır.

İbadet bölümüne son cemaat yerinde bulunan ampir üslubu ile hazırlanmış kapıdan giriş yapılmaktadır. 18.50x22.00 m ölçülerinde hazırlanmış olan ibadet mekanı dikdörtgen şeklindedir. Ayrıca dört kütlevi payeyle üç sahna bölünmüş şekildedir. Bu bölümlerden biri giriş holü olarak kullanılıyor. Arkasında ise 10 m büyüklüğünde kubbe ile örtülü olan ibadet mekanı yer alıyor. İbadet bölümündeki kubbe geniş kemerler sayesinde payeler ile çevre duvarlarına oturtulmuş. Kubbenin dışında kalan bölümler ile iki yana doğru üçer tane küçük kubbeyle örtülü durumdadır.

Caminin mihrabı taş oymadan yapılmıştır. Sonraki dönemlerde yapılan onarımlar nedeniyle orijinalliğini kaybetmiştir. Bezemelerde ise ampir üslubu ile düzenleme yapılmıştır. Minber düzenlemeler sonucunda orijinal görüntüsünden tamamen uzaklaşmıştır. İlk yapıldığı döneme ait olan bazı eski parçalar ise düzenlemeler sonrasında minber üzerine eklenmiştir.

Uşak Ulu Cami yapı olarak kendine özgü olmasına karşın yapıldığı döneme ait olan yapılar ile benzer özellikler göstermektedir. Sofya Büyük Cami, Edirne Eski Cami ve aynı zamanda Filibe Cuma Camisi de aynı şekilde benzer yönleri olan yapılar arasında yer almaktadır. Mahmut Akok yapmış olduğu araştırmalar sonucunda bu konu üzerinde orta sahna da yapılmış olan genişlik ve irtifa için aynı çağlarda yapılmış olan yapılar arasında özellikle tek sahanlı camiler için prototipi olarak benzetmesini yapmıştır.